= GOAL
= REFLECTION „+” „–”
= INPUT „+” „–”
= PLAN
„Uczyć się” nie zawsze (a w zasadzie dość rzadko) oznacza „nauczyć się”. Często zamiennie stosujemy te dwa pojęcia, nieświadomie zakładając, iż ktoś się nauczył tylko dlatego, że się uczył. Niestety od nauczania/ uczenia się do nauczenia się jest bardzo daleko. O tym, iż ktoś się czegoś nauczył (opanował nową wiedzę, czynności ruchowe itp.) można powiedzieć wyłącznie wtedy, gdy nastąpi wyraźna, trwała zmiana np. w sposobie praktycznego działania, posiadanej wiedzy, umiejętnościach czy nawet w sposobie myślenia.
Na efektywność uczenia się ma wpływ bardzo wiele czynników, dlatego dobry
nauczyciel (celowo używam terminu „nauczyciel” zamiast „instruktor”, gdyż nauczy- ciel jest zdecydowanie kimś więcej niż tylko osobą instruującą) „spina” w całość posiadaną wiedzę na temat procesu dydaktyczne- go, umiejętności i zdobytego doświadczenia. Dobry nauczyciel kształci się permanentnie, poszerza swoje horyzonty, poszukuje najnowszych rozwiązań i stosuje je w pracy dydaktycznej. A jeśli ma taki być, to powinien być również osobą refleksyjną, gdyż „Refleksja to niezbędny etap w uczeniu się przez doświadczenie” (1).
W mojej wieloletniej praktyce instruktora, nauczyciela, coacha i mentora niestety bardzo rzadko spotykałem osoby skore do refleksji na temat własnej pracy, postępowania czy np. prowadzonych zajęć. Mentalnie jesteśmy narodem, który z jednej strony nie potrafi się chwalić i żyć sukcesami, a z drugiej strony bardzo nie lubi (wręcz unika) poszerzonej refleksji i wniosków krytycznych z niej płynących. Nie lubimy słuchać uwag, a jeśli słucha- my, to często z góry zakładamy złą intencję ich autora. Lubimy za to krytykować, tylko paradoksalnie nie potrafimy często wypowiadanych opinii kierować drugiej osobie prosto w twarz.
Refleksja:
to cofnięcie się o krok, by przystanąć, przyjrzeć się, posłuchać i świadomie, głęboko zastanowić się nad czymś pomaga zauważyć rzeczy dotąd niezauważone pomaga zrozumieć, dlaczego pewne rzeczy robisz tak, a nie inaczej jak się z tym czujesz, a tym samym dostrzec swoje atuty i słabsze punkty ma kluczowe znaczenie w uczeniu się i rozwoju.
Istnieją różne rodzaje refleksji:
1. refleksja PODCZAS działania: myślenie
«w biegu» w czasie prowadzenia zajęć; przetwarzanie tego, co się dzieje, aby móc dokonać zmian, a tym samym na- dążyć za potrzebami ucznia
2. refleksja PO działaniu: refleksja po wy- darzeniu lub czymś ważnym to umiejęt- ność, którą powinieneś wykorzystać po każdej przeprowadzonej sesji” (1).
Większość z nas dość dobrze opanowuje samodzielną refleksję, ale nie wszyscy ją stosu- ją, a tym bardziej doskonalą. A jak ją doskonalić?
Oto jedno z rozwiązań:
„Od czasu do czasu w procesie tym powinien jednak pomóc ktoś z zewnątrz, kto zwiększy twój poziom świadomości i ułatwi wykrycie nie- dostrzeganych przez ciebie obszarów. Aby to zrobić skutecznie, musisz przed sesją wiedzieć dokładnie, na co masz zwrócić uwagę (na cele wyznaczone przez daną osobę). W czasie obserwacji notuj informacje potwierdzające (są znacznie silniejsze niż opinie) i porównuj to, co widzisz, z celami osoby ocenianej oraz z tym, co ty rozumiesz przez dobrą praktykę (trenerską). Pomagając komuś w refleksji do- brze jest mieć w głowie jakąś strukturę. Tego typu ramy zapewnia proces GRIP:
G: prosisz uczącego się o sformułowanie jego osobistych celów (GOAL) i oczekiwanych wyników prowadzonej przez niego sesji.
R: zadajesz pytania wspomagające krytyczną autorefleksję (REFLECTION). Nie pytaj
«Jak poszło, twoim zdaniem?» gdyż sprzyja ono niejasnym odpowiedziom i ogniskuje się na osądach a nie tym, co kluczowe, czy- li na refleksji. Pytaj tak, aby najpierw skupić się na pozytywach (np. «powiedz, co poszło dobrze»), szukaj pozytywów, jeśli trzeba zawężając pytanie («co poszło dobrze na samym początku?»). Potem przejdź do części krytycznej (np. «co byś zmienił, gdybyś miał poprowadzić sesję jeszcze raz?»). Znów zacznij od pytań ogólnych, a potem przejdź do spraw twoim zdaniem kluczowych (zarzucenie ocenianej osoby własnymi uwagami
to niedobry pomysł). Spytaj np. «jaki miałeś zamysł dobierając grupy tak, a nie inaczej?»,
«zauważyłeś coś po tym, jak wytłumaczyłeś im zadanie?».
I: ten etap pozwala najpierw grupie (jeśli istnieje), a następnie tobie na wkład (INPUT) w postaci własnych obserwacji po wyciągnięciu z ocenianego jak największej liczby refleksji
P: pomóż uczniowi opracować PLAN określając kluczowe wnioski (jego, nie twoje!) z nauki, a następnie pomóż w ustaleniu, co dokładnie powinien zrobić, w jakim terminie, z czyją pomocą…”
(1).
Autor: dr Piotr Kunysz
1 Wspieranie procesu uczenia się (facylitacja)
podręcznik Wprowadzenie do umiejętności facylitacji (2017) Opracowanie: Apollinaire Con- sultancy Associates Ltd www.apollinaire.co.uk we współpracy z www.icce.ws oraz www.akade- miatrenerska.pl
